नयाँ वर्ष आयो। नयाँ सपनाहरू, नयाँ यात्रा र नयाँ आशाहरू लिएर। नयाँ वर्ष सुरु हुनुको अर्थ केवल पात्रोको पानो पल्टाउनु मात्र होइन, यो समय हो – आफैलाई फेरि एकपटक हेर्ने, परिवर्तनको संकल्प गर्ने र समाज तथा प्रकृतिप्रति आफ्नो जिम्मेवारी बुझ्ने । हामी प्रायः नयाँ वर्षको सुरुवातमा व्यक्तिगत लक्ष्यहरू बनाउँछौं – फिटनेस, पढाइ, करियर वा आर्थिक सुधारका लागि। तर के हामीले पृथ्वीका लागि पनि केही संकल्प बनाएका छौं?
आज हामी एक यस्तो मोडमा छौं जहाँ जलवायु परिवर्तनको असर सिधै हाम्रो जीवनमा देखिन थालेको छ । असामान्य मौसमी घटना, पानीको हाहाकार, वायु प्रदूषण र जैविक विविधताको ह्रास । यस सन्दर्भमा, नयाँ वर्षको संकल्प केवल व्यक्तिगत नभइ सामूहिक र पर्यावरणीय हुनुपर्ने समय आएको छ।
यही सोचका साथ हामीले नयाँ वर्षका लागि १० वातावरणीय संकल्पहरू तयार गरेका छौं, जुन हामी सबैले जीवनशैलीमा उतार्न सक्छौं। यी साना लाग्ने कदमहरूले पृथ्वीलाई ठूलो राहत दिन सक्छन्।
१. प्लास्टिक झोला होइन, कपडाको झोला बोक्ने बानी
प्लास्टिक झोलाले वातावरणमा सयौं वर्षसम्म असर पार्छ । यो केवल माटोमै होइन, नदी, समुद्र र जीवजन्तुहरूमा समेत विनाश ल्याउँछ। कपडाको झोला प्रयोग गर्नाले एकैपटकमा प्लास्टिकको विकल्प मात्र होइन, ‘हरित सोच’ को सन्देश पनि फैलिन्छ। प्लास्टिक झोलामात्र नभई प्लास्टिकजन्य सामग्रीको प्रयोगलाई नियन्त्रण गर्दै जानू पर्दछ ।
२. हिँड्न सकिने दुरीमा सवारी नचढ्ने, पैदल वा साइकलको प्रयोग
शहरको चाप र धुवाँ एक प्रमुख समस्या बनिसकेको छ। हरेक इन्जिन स्टार्ट हुँदा कार्बन उत्सर्जन बढ्छ। हामीले १५ मिनेटको दूरी साइकल चढेर वा पैदल पार गर्न सक्ने हो भने त्यो केवल हाम्रो स्वास्थ्यको लागि होइन, शहरको लागि पनि शुभ हुनेछ।
३. मासिक रुपमा कम्तिमा एक रुख रोप्ने वा हुर्काउने प्रयास
रुखले जीवन दिन्छ। एक रुखले प्रतिवर्ष झण्डै २२ किलो कार्बन डाइअक्साइड सोस्छ । सोच्नुस्, यदि एक व्यक्तिले वर्षभरि १२ रुख रोप्यो वा हुर्कायो भने त्यो वातावरणमा कति ठूलो योगदान हुनेछ! हरेक घरमा, हरेक छतमा, हरेक वस्तीमा हरियालीको लहर फैलाउन सकिन्छ ।
४. बत्ती, पंखा, मोबाइल चार्जर जस्ता उपकरणहरू आवश्यक नपरेमा बन्द गर्ने
ऊर्जा खपत घटाउनु भनेको वातावरणको संरक्षण गर्नु हो । अनावश्यक रूपमा बत्ती बलेको, पंखा घुमिरहेको वा चार्जर झुण्डिएको अवस्था हटाउन सकियो भने दिनहुँ थुप्रै किलोवाट ऊर्जा बचत हुन्छ।
५. फोहोर वर्गीकरण गरी पुनः प्रयोग गर्न मिल्ने फोहोर छुट्याउँने
घरमै फोहोर छुट्याउन थालेपछि रिसाइकल प्रक्रियालाई सहज बन्दछ । जैविक फोहोरबाट मल बनाउन सकिन्छ भने प्लास्टिक, कागज वा फलाम पुनः प्रयोगमा जान सक्छ। यसले ल्यान्डफिलको चाप घटाउँछ र वातावरण सफा राख्छ।
६. स्थानीय तथा जैविक उत्पादनलाई प्राथमिकता दिने
विदेशी प्याकेटबन्द खानाको सट्टा आफ्नै गाउँको जैविक तरकारी किन्ने हो भने त्यसले किसानलाई हौसला दिन्छ, लामो दूरीको ढुवानी घटाउँछ र कार्बन फुटप्रिन्ट कम गर्छ। स्थानीय उत्पादन खानु भनेको आफ्नो स्वास्थ्य, समाज र वातावरण सबैको हित गर्नु हो।
७. जल स्रोतहरू सफा राख्नमा सक्रिय सहभागी हुने
नदी, पोखरी वा धाराहरू केवल दृश्य मात्र होइन, ती हाम्रो संस्कृतिको हिस्सा हुन्। सफाइ अभियानमा सहभागी हुनाले तिनको अस्तित्व बच्दछ। पानीको स्रोत सुरक्षित गर्नु भनेको भविष्यलाई सुरक्षित गर्नु हो ।
८. घर र कार्यक्षेत्रमा ऊर्जा बचतका उपायहरू अपनाउने
सौर्य ऊर्जा प्रयोग गर्ने, इन्सुलेशन सुधार्ने, एलईडी बत्ती जडान गर्ने जस्ता उपायहरूले ऊर्जा खपत घटाउँछ। यस्तो कार्यले केवल बिल घटाउँदैन, वातावरणलाई पनि राहत दिन्छ।
९. वन्यजन्तु तथा जीवजन्तुप्रति सद्भाव राख्ने र उनीहरूको बासस्थानको रक्षा गर्ने
प्रकृतिमा हरेक प्राणीको आफ्नै भूमिका छ। एक प्रजातिको विनाशले पूरा प्रणालीलाई असर पार्न सक्छ। जंगल विनाश गर्ने, शिकार गर्ने वा अवैध रूपमा बन्यजन्तु पालेको देख्दा सचेत गरौं। संरक्षण हाम्रै साझा दायित्व हो।
१०. वातावरणीय सचेतनाका अभियानहरूमा सहभागी भएर अरूलाई पनि प्रेरित गर्ने
एक व्यक्ति परिवर्तन ल्याउन सक्छ, तर समुदायले क्रान्ति ल्याउँछ। हामी आफ्नो टोल, स्कूल, कलेज वा कार्यस्थलमा वातावरणीय विषयमा छलफल, वृक्षारोपण, प्लास्टिक-हटाऊ अभियान जस्ता गतिविधिमा सरिक भइ अरूलाई पनि प्रेरित गर्न सक्छौं।
यी १० संकल्पहरू केवल शब्द होइनन्, यी हामीले अपनाउन सक्ने व्यवहारिक अभ्यासहरू हुन् । हरेक दिनको एउटा सकारात्मक निर्णयले पृथ्वीलाई बचाउन हजारौँ हातहरू मिल्नु आवश्यक छ।
नयाँ वर्षको यस संकल्पसूचीबाट हामी आफैँ पनि परिवर्तन सुरु गर्न सक्छौं। साना लाग्ने यी कदमहरू वास्तवमा वातावरणीय संरक्षणको दीर्घकालीन यात्राका जग हुन्।
हामी परिवर्तन चाहन्छौं भने परिवर्तन हामीबाट सुरु हुनुपर्छ।
